Bij gemeenteraden wordt er dikwijls na de verkiezingen een "coalitie" gevormd. De partijen die de coalitie vormen, hebben in hoofdlijnen overeenstemming bereikt over het beleid de komende raadsperiode. Vrijwel altijd vormen die partijen ook een meerderheid in de raad. Ook komen de wethouders dikwijls voort uit die partijen. Die overeenstemming over het beleid, wordt meestal in een "coalitie akkoord" vastgelegd.
De partijen die geen deel uit maken van de coalitie, vormen samen de "oppositie".
In Vaals wordt de coalitie gevormd door het CDA, Lokaal! Het Alternatief, Nuj Lies en de Groep Groen.
De oppositie wordt gevormd door Visie Vaals (ViVa) en de PvdA

Het college van burgemeester en wethouders (in Vaals hebben we 4 wethouders) zijn het dagelijks bestuur van de gemeente. Zij voeren het beleid uit dat door de raad is vastgesteld. Het college krijgt van de raad de kaders van beleid mee, het college werkt die kaders uit in raadsvoorstellen die vervolgens aan de raad worden voorgelegd. Wanneer aangenomen, controleert de raad vervolgens of de raadsbesluiten ook goed zijn uitgevoerd.

De gemeenteraad is het hoogste bestuursorgaan van de gemeente. In Vaals bestaat de raad uit 15 raadsleden. De burgemeester maakt geen deel uit van de raad, maar is wel voorzitter. De raad stelt het beleid van de gemeente vast en controleert of het beleid goed wordt uitgevoerd. De raad treedt op als vertegenwoordiger van de inwoners van Vaals in het bestuur van de gemeente.

De commissievergaderingen zijn een voorbereiding voor de daarop volgende raadsvergadering. Tijdens de commissievergaderingen worden onder meer de raadsvoorstellen informatief behandeld en wordt beoordeeld of die geschikt zijn om verder te behandelen in de raadsvergadering. Raads-/burgerleden kunnen vragen stellen aan het college van burgemeester en wethouders en oriënterend  met elkaar discussiëren. Naast deelname door raadsleden, kunnen ook door de partijen aangemelde burgerleden meepraten.
Maar ook ú kunt meepraten, zodat u in een vroeg stadium uw mening kunt geven over een onderwerp (zie inspreken). Zo kan de raad uw mening ook echt meewegen in de latere besluitvorming in de raadsvergadering.

De gemeente Vaals kent een onafhankelijke rekenkamer die de gemeenteraad ondersteunt bij de taken om het beleid van het college te controleren. In 2022 heeft de wetgever bepaald dat rekenkamercommissies niet meer toegestaan waren en het instituut rekenkamer versterkt en onafhankelijk(er) moest worden. Ook Vaals heeft toen een rekenkamer ingesteld. De rekenkamer is onafhankelijk in het bepalen van zijn onderzoek, maar sondeert natuurlijk wel bij de raad en samenleving welke onderwerpen geschikt zijn voor onderzoek.
De rekenkamer bestaat uit drie externe leden. De rekenkamer is belast met het onderzoeken van de doelmatigheid, doeltreffendheid en rechtmatigheid van het gemeentelijk beleid. Hierbij kan de rekenkamer aanbevelingen doen om de gemeente nog beter en efficiënter te laten functioneren. Onderzoeksresultaten en aanbevelingen van de rekenkamer worden met de gemeenteraad besproken en zullen openbaar gepubliceerd worden. De rekenkamer biedt de inwoners jaarlijks de gelegenheid suggesties in te dienen voor het verrichten van onderzoek.
De rekenkamer van de gemeente Vaals is als volgt samengesteld:

• De heer Mr. Ing. J.M.A.R. van der Broek (voorzitter)
• Mevrouw R. Timmers (lid)
• De heer R.J.L. van Dinteren (lid)

Contact opnemen
De rekenkamercommissie is bereikbaar via de griffie: griffie@vaals.nl

De griffie ondersteunt de raad en commissie bij hun werkzaamheden in de meest brede zin van het woord. Daarnaast is de griffie de eerste adviseur van de raad bij bv.  het opstellen van amendementen en moties en het inzetten van andere instrumenten die de raad tot zijn beschikking heeft. De griffie is verantwoordelijk voor een goede organisatie en verloop van raads- en commissievergaderingen en de griffier resp. de plaatsvervangend griffier zit tijdens die vergaderingen dan ook naast de voorzitter.
Verder is de griffie de toegangspoort tot de raad.

De coalitie bestaat uit de partijen Het Alternatief, CDA, Lokaal! en Nuj Lies. Deze partijen hebben samen een programma gemaakt van de punten die zijn deze raadsperiode willen aanpakken: het coalitieprogramma. Penvoerder was de partij Nuj Lies, maar het programma is door de andere coalitiepartners onderschreven.

In dit document kunt u lezen wat de aandachtspunten van de coalitiepartijen zijn:

In principe zijn alle officiële bijeenkomsten van de raad (en commissies) openbaar. Alleen bij zeer hoge uitzondering zal de raad besluiten achter gesloten deuren te vergaderen.
Op deze site ziet u wanneer en hoe laat de vergaderingen zijn. U kunt gewoon komen en op de publieke tribune plaatsnemen. In de raadzaal zijn een beperkt aantal zitplaatsen, op de galerij boven de raadzaal zijn meer plekken.

In principe is publiek bij iedere formele vergadering, zijnde de gemeenteraad, commissie, raads informatie avonden (RIA) welkom. Het openbaar zijn van vergaderingen is zelfs een wettelijke verplichting. Bij grote uitzondering kunnen (delen van) vergaderingen besloten zijn. Dat er een besloten vergadering (of deel daarvan) gehouden wordt, is wel zichtbaar, maar het onderwerp en de inhoud niet. In een enkel geval zal de gemeenteraad over een onderwerp vertrouwelijk worden ingelicht. Daar rust dan geen geheimhouding op, anders dan de verpichtingen van vertrouwelijkheid die voortvloeien uit de ambtseed. Ook bij die bijeenkomsten wordt geen publiek toegelaten.

Jazeker, dat kan, zowel bij de raadsvergaderingen als bij de commissievergaderingen. Tussen beide is wel een verschil: bij raadsvergaderingen kan alleen ingesproken worden over een onderwerp wat op de agenda staat; bij een commissievergadering is het onderwerp vrij. Insprekers krijgen maximaal vijf minuten het woord. De raad/commissie kan vervolgens verhelderende vragen stellen aan de inspreker. Eventueel kan de inspreker het verhaal ondersteunen door een presentatie. 
U kunt zich tot 12:00 uur van de dag van de vergadering aanmelden via e-mail aan bij de griffie: griffie@vaals.nl 
Daarbij geeft u aan: 

• over welk onderwerp wordt ingesproken
• wie de inspreker is
• diens adresgegevens
• diens e-mail adres en telefoonnummer
• de tekst die u wilt gebruiken
  Indien u meer informatie wilt over bv. presentatiemogelijkheden, kunt u contact opnemen met de griffie via e-mail of telefonisch: 043-8508589

Insprekers over een punt dat op de agenda staat krijgen het woord aan het begin van de vergadering, het agendapunt waarover ingesproken wordt, wordt zo snel mogelijk daarna behandeld. 

De spreektijd van alle insprekers gezamenlijk bedraagt niet meer dan 30 minuten. 

Inspreken kan niet over: 
a) een onderwerp waarover een bezwaar- en beroepsprocedure, juridische- of klachtenprocedure loopt.
b) benoemingen, keuzen, voordrachten of aanbevelingen van personen; 
c) onderwerpen waarover de raad een afzonderlijke inspraakprocedure heeft gehouden. 

Er kan in principe in de raad/commissie één keer over hetzelfde onderwerp worden ingesproken.

Dat is zeer verschillend. De vergaderingen beginnen om 19:00 uur (tenzij anders aangegeven) en duren tot maximaal 23:00 uur. Zijn dan nog niet alle onderwerpen behandeld, beslist de raad of ze toch door willen vergaderen of de vergadering schorsen tot een ander tijdstip, meestal de volgende dag.

Amendementen zijn wijzigingsvoorstellen die een partij (of meerdere partijen gezamenlijk ) kan indienen op een raadsvoorstel dat door de raad behandeld wordt. Met een amendement geeft een partij aan dat ze het voorliggende raadsvoorstel op bepaalde punten wil wijzigen. Tijdens de behandeling van een amendement kan de betreffende bestuurder aangeven of ze het amendement "omarmen" danwel "ontraden". Ook kan het college het advies geven aan de raad om het amendement op bepaalde punten te wijzigen zodat dat (in de ogen van het college) uitvoerbaarder wordt.

Over amendementen wordt gestemd en als het amendement wordt aangenomen, moet het raadsvoorstel gewijzigd worden zoals in het amendement verwoord is en zal het college het gewijzigde raadsbesluit moeten uitvoeren.

Een motie kan door een partij (of meerdere partijen die gezamenlijk de motie indienen) tijdens een raadsvergadering worden ingediend. Een motie is een verzoek aan het college iets te doen (of iets te laten). De motie kan gaan over een onderwerp dat op de agenda staat, maar kan ook gaan over een onderwerp dat niet op de agenda staat. Dan heet dat: "een motie buiten de orde".
Tijdens de behandeling van een motie kan de betreffende bestuurder aangeven of het amendement  wordt "omarmd" danwel "ontraden" .
Ook kan het college het advies geven aan de raad om de motie op bepaalde punten te wijzigen zodat die (in de ogen van het college) uitvoerbaar wordt.

Over moties wordt gestemd en als de motie wordt aangenomen dan is dat een signaal naar het college dat een meerderheid van de raad wil dat het college handelt volgens de inhoud van de motie. Maar: het college kán ervoor kiezen een motie niet (of gedeeltelijk) uit te voeren. Daarbij nemen ze wel een politiek risico, maar als de redenen om de motie "naast zich neer te leggen" de raad overtuigen, zal dat waarschijnlijk niet direct tot politieke consequenties leiden.

Een bijzondere motie, is de "motie van wantrouwen". Als die wordt ingediend en aangenomen (dikwijls gericht tegen een van de leden van het college), dan is de (overigens niet in de wet vastgelegde) regel dat die persoon terugtreedt als bestuurder. Deze vorm is een zeer zwaarwegende en zal niet gauw door een partij/partijen worden ingediend. Een lichtere vormen hiervan is een "motie van treurnis" waarmee (als aangenomen) de raad aangeeft niet blij te zijn met (de handelwijze van) een bestuurder. Het is een soort van "politieke gele kaart".

Artikel 155 vragen (de naam vindt zijn oorsprong in artikel 155 van de gemeentewet, die hierover gaat) zijn schriftelijke vragen die een raadslid stelt aan het college van B&W. Een indiener kan om mondelinge of schriftelijke beantwoording vragen.
Bij mondelinge beantwoording, wordt de vraag in de eerstvolgende vergadering behandeld.
Voor schriftelijke beantwoording geldt een afhandelingstermijn van 30 dagen.
Haalt het college dit niet, dan moeten ze dit melden en aangeven wanneer er wel een antwoord verwacht kan worden.

U kunt een e-mail sturen aan griffie@vaals.nl . Ook kunt u natuurlijk een brief sturen t.a.v. de gemeenteraad van Vaals. De griffie zorgt er dan voor dat uw vraag en/of reactie bij alle raads- en commissieleden terecht komt. Ook als u een deel van de raad wilt contacteren, kan dat op dezelfde manier.
Het is aan de raadsleden zelf om te bepalen of ze wensen te reageren op uw mail.

Von Clermontplein 15, 6291 AT Vaals
Postbus 450, 6290 AL Vaals
043-3068568
info@vaals.nl